Bez części mowy do sprawdzianu nie będziesz gotowy - powtórzenie

Cele lekcji:

 - potrafisz wymienić odmienne części mowy,

- rozróżniasz odmienne części mowy,

- potrafisz określić przypadek, liczbę, czas i rodzaj rzeczowników,

- potrafisz określić osobę, liczbę, czas, rodzaj, stronę, tryb czasowników,

- wiesz, że przymiotnik jest określeniem rzeczownika, wiesz przez co się odmienia, potrafisz stopniować przymiotniki,

- znasz rodzaje liczebników,

- potrafisz rozróżnić zaimki przymiotne, rzeczowne, liczebne, przysłowne.

Rzeczownik

Rzeczownik

Rzeczownik – nazywa przedmioty, rośliny, zwierzęta, osoby, zjawiska przyrody, pojęcia, cechy(starość), czynności (czytanie)

 

Rzeczownik ma rodzaje: męski, żeński i nijaki.

 

 

Odmiana – przypadki, liczby

 

M. kto? co?                       szkoł – a

 

D. kogo? czego?               szkoł – y

 

C. komu? czemu?             szkol –e

 

B. kogo? co?                     szkoł – ę

 

N. z kim? z czym?            szkoł – ą

 

Msc.  o kim? o czym        szkol – e

 

W. jak wołam?                 szkoł – o

 

 

 

Temat – część wyrazu, która nie zmienia się przy odmianie

 

Końcówka – część wyrazu, która się odmienia

 

Temat oboczny – różne postacie tego samego tematu

 

 

 

Temat oboczny – szkoł   szkol –

Oboczność                   ł: l

Rodzaje – męski(ten), żeński (ta), nijaki (to)  w liczbie pojedynczej i mnogiej

 

 

 

Rzeczowniki

 

własne – zapisujemy wielką literą

 

pospolite - pozostałe

 

konkretne – osoby, przedmioty, rośliny, rzeczy,  zwierzęta

 

abstrakcyjne – pojęcia, zjawiska, uczucia, stany

 

 

 

Odmiana rzeczowników:

 

- nieodmienne – boa, etui, hobby, derby, show, alibi, atelier, kakao, kakadu, salami, menu,

 

- rzeczowniki, które maja tylko liczbę pojedynczą – życie, szlachta, siano, wzrok, młodzież

 

- rzeczowniki, które mają tylko liczb mnogą – wrota, spodnie drzwi, widły, obcęgi, didaskalia, skrzypce, zaręczyny, okulary,

 - rzeczowniki zakończone na – um, np. liceum odmieniają się tylko w liczbie poj. w liczbie mn. mają tę samą formę,


Czasownik

 

Czasownik – oznacza czynności i stany

Odpowiada na pytania:  co robi? co się z kimś, z czymś dzieje?

Odmiana – rodzaj, liczby, osoby, strony, tryby, czas

Rodzaje – l.poj. r. męski, żeński, nijaki

                  l.mnoga – r. męskoosobowy (kupili)

                                   r. niemęskoosobowy (kupiły)

 

 

Osoby

 l.poj.                          

1.      ja czytam

2.      ty czytasz

3.      on, ona, ono czyta

 

l. mnoga

1.      my czytamy

2.      wy czytacie

3.      oni, one czytają

 

Strony

   Czynna-  Słoń kopie żyrafę.

   Bierna – Żyrafa jest kopana przez słonia. Żyrafa została skopana przez słonia.

   Zwrotna -  Żyrafa kopie się.

 

 

(czasowniki przechodnie – mają stronę czynną i bierną – czyta/jest czytany

  czasowniki nieprzechodnie mają tylko stronę czynną – idzie

Tryby

- oznajmujący(orzekający) – zabiorę

- rozkazujący - zabierz

- przypuszczający – zabrałabym (partykułę –by zapisujemy łącznie z osobową czasownika)

 

Czasy

teraźniejszy – gram

przeszły – grałam

przyszły – zagram (czas przyszły prosty – czasowniki dokonane)

                 będę grać (czas przyszły złożony – czasowniki niedokonane

 

Czasowniki dokonane i niedokonane (aspekt czasownika)

- niedokonane - czytałam, czytam, będę czytała

- dokonane – przeczytałam – [czas teraźn.- brak]  przeczytam

 

Nieosobowe formy czasowników – bezokolicznik, (czytać, biec), formy zakończone na – no, -to: zbito, zgubiono oraz imiesłowy

 


Przymiotnik

Przymiotniki – określają cechy i właściwości

 

Pytania – jaki? jaka? jakie? czyj? czyja? czyje?

 

Odmiana – przypadki, liczby i rodzaje

 

Rodzaje: l. poj. męski, żeński, nijaki, l. mn. męskoosobowy i niemęskoosobowy

 

 

 

Rodzaj, liczba i przypadek przymiotnika jest zależny od rzeczownika

 

 

 

Liczba pojedyncza

 

mały chłopiec- rodzaj męski

 

mała dziewczynka – rodzaj żeński

 

małe dzieci rodzaj nijaki

 

Liczba mnoga

 

mali chłopcy – rodzaj męskoosobowy

 

małe dziewczynki – rodzaj niemęskoosobowy

 

 

 

Stopniowanie

 

regularne  (proste)– mały, mniejszy, najmniejszy

 

nieregularne – zły, gorszy, najgorszy

 

opisowe – chory, bardziej chory, najbardziej chory

 

 

Nie stopniują się przymiotniki oznaczające materiał (drewniany), przynależność (ojcowski), pochodzenie (morska)

Zaimki

Zaimki – nieodzowni zastępcy

 

 

 

Zaimki rzeczowne – kto, co, on, nikt, nic,

 

Zaimki przymiotne – jaki, który, czyj, mój, twój, wasz, nasz, żaden, nijaki, taki, owaki,

 

Zaimki liczebne – ile, tyle, ileś

 

Zaimki przysłowne – jak, gdzie, kiedy, skąd, odkąd, którędy, wtedy, stąd, kiedyś, nigdzie, wtedy

 

 

 

Zaimki osobowe – ja, ty, on

 

Zaimki dzierżawcze – mój, twój, wasz

 

Zaimki wskazujące – tam, tutaj, ów, ten

 

Zaimki nieokreślone – jakiś, gdzieś, któryś

 

Pytające – względne – jaki, kto, który, gdzie, co

 

Zwrotne – siebie, się

 

Dłuższe formy zaimków  -  mnie, tobie, ciebie, jemu, niemu

 

Krótsze formy zaimków – mi, ci, ty, ją,  mu,

 

 

 

Dłuższe formy zaimków stosujemy:

 

 

- zawsze po przyimkach – Koło ciebie jest miejsce zajęte

 

- na początku zdania – Tobie zaufałem.

- gdy chcemy zwrócić szczególną uwagę na  konkretną osobę – Czy wiesz, że mój czteroletni braciszek jest od niego mądrzejszy?

liczebniki

 

Liczebniki wskazują na liczbę i kolejność

 

Pytanie – ile? który z kolei?

 

Liczebniki główne – ile? pięć, osiem, sześć, dwanaście

Liczebniki porządkowe – który z kolei? – szósty, piąty, dwunasty

Liczebniki zbiorowe – dwoje, troje, sześcioro, ośmioro

Liczebniki mnożne – podwójny, poczwórny, potrójny

Liczebniki wielorakie – trojakie, dwojakie, czworakie

Liczebniki ułamkowe – pół, półtora, ćwierć

Liczebniki nieokreślone – kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt

 

 

 

Liczebniki zbiorowe stosujemy gdy:

- występują przy rzeczownikach nazywające istoty niedorosłe, np.

dwoje kociąt, pięcioro dzieci, itp.

- występują przy rzeczownikach, które mają tylko liczbę mnogą, np.

sześcioro drzwi, troje skrzypiec

- występują przy rzeczownikach oznaczających towarzystwo mieszane, np. dziesięcioro rodziców (czyli były mamy i tatusiowie)

 

 

Odmiana

Główne – przypadek, rodzaj

Zbiorowe – przypadek

Porządkowe – przypadek, liczba i rodzaj